Hoe psoriasis te herkennen en te behandelen

Psoriasis is een chronische huidaandoening waarbij het lichaam wordt bedekt met plaques met zilverkleurige schilfers. Ze kunnen zich op de ellebogen, buik, rug, hoofd en andere delen van het lichaam bevinden. Bij een milde vorm van de ziekte zijn de symptomen bijna onzichtbaar, terwijl bij een ernstige vorm zelfs de gewrichten worden aangetast, wat vroeg of laat leidt tot invaliditeit.

Psoriasis werd al beschreven door artsen in het oude Egypte en Griekenland, maar in die tijd werd het niet beschouwd als een afzonderlijke huidaandoening. In de Middeleeuwen werd het vaak verward met lepra vanwege de gelijkenis in uiterlijke verschijnselen, en mensen met deze aandoening werden vaak zelfs van hun familie geïsoleerd. 

Aan het eind van de 18e eeuw identificeerde dermatoloog Robert Willan voor het eerst psoriasis als een aparte aandoening, hoewel het nog steeds moeilijk was om het te onderscheiden van eczeem en syfilis. Pas in 1841 introduceerde de Oostenrijkse dermatoloog Ferdinand von Hebra de term "psoriasis", die vandaag de dag nog steeds wordt gebruikt.

Dermatologen onderscheiden de volgende typen (subtypes) van deze ziekte:

• chronische plaque-psoriasis – de meest voorkomende vorm: ongeveer 80% van alle gevallen van deze ziekte. Meestal worden de strekzijden van de knieën en ellebogen, evenals de behaarde hoofdhuid, aangetast – de huid is bedekt met roodachtige plaques met duidelijke randen en schilfers;
• druppelvormige psoriasis – komt minder vaak voor en begint meestal bij kinderen en jongvolwassenen als een acute uitslag in de vorm van papels ("puistjes") en kleine plaques (minder dan 1 cm in diameter). Belangrijk! In de meeste gevallen ontstaat druppelvormige psoriasis na een streptokokkeninfectie;
• pustuleuze psoriasis – dit is een ernstige vorm van de ziekte, waarvan de complicaties levensbedreigend kunnen zijn. Het manifesteert zich door malaise, koorts, verhoogde leukocyten in het bloed en verlaagd calciumgehalte, diarree, en in ernstige gevallen door lever- en/of nierschade, ademhalingsproblemen en zelfs sepsis;
• erythrodermische psoriasis – een zeldzame vorm waarbij de gehele huid (of een groot deel ervan) rood wordt en begint te schilferen. Hierdoor worden de barrièrefuncties van de huid verstoord, wat kan leiden tot elektrolytstoornissen, uitdroging en secundaire infecties (sepsis).

Er zijn ook drie vormen van psoriasis met een kenmerkende plaats van plaques:

• intertrigineuze psoriasis, of inverse psoriasis – hierbij worden de gebieden tussen de billen, onder de borsten, de lies, het genitale gebied en de oksels aangetast. Een kenmerk van deze vorm is het bijna volledige gebrek aan schilfers, waardoor het vaak wordt aangezien voor een schimmelinfectie of bacteriële huidinfectie;
• nagelpsoriasis – het aantasten van de nagelplaat kan het enige symptoom van de ziekte zijn, maar het wordt vaker gecombineerd met psoriasis artritis;
• hand- en voetzoolpsoriasis – hierbij ontstaan vaak pijnlijke scheurtjes op de huid van de handpalmen en voetzolen; ook kunnen de nagels worden aangetast.

De belangrijkste oorzaken van psoriasis

Er is geen enkele oorzaak van psoriasis. Deze ziekte wordt niet veroorzaakt door virussen, bacteriën of schimmels, wat betekent dat geen enkele vorm besmettelijk is.

Waarom ontstaat psoriasis dan? Het is een chronische huidaandoening waarbij keratinocyten (cellen van de opperhuid) zich overmatig vermenigvuldigen, terwijl de opperhuid en de dermis ontstoken raken.

Hoewel psoriasis niet tot de klassieke auto-immuunziekten behoort, speelt het immuunsysteem een belangrijke rol bij de ontwikkeling ervan. Het zijn de immuuncellen (T-lymfocyten, dendritische cellen en cytokines) die verantwoordelijk zijn voor de huidaandoeningen die het leven van de patiënt moeilijk maken.

De volgende factoren kunnen het ontstaan van psoriasis uitlokken:

• erfelijke aanleg – bij 40% van de mensen met psoriasis komt deze ziekte ook voor bij familieleden. Het komt ook vaker voor bij eeneiige tweelingen dan bij gewone tweelingen;
• genetische factoren – er zijn bepaalde genen die verantwoordelijk zijn voor de "gevoeligheid voor psoriasis" (bijvoorbeeld PSORS1 of HLA-Cw6);
• infecties – hemolytische streptokokken van groep A (de veroorzaker van bacteriële keelpijn) of HIV kunnen vaak de oorzaak zijn van het ontstaan van druppelvormige psoriasis;
• ongezonde gewoonten (alcohol en roken) – deze verhogen niet alleen het risico op psoriasis, maar verergeren ook het verloop van de ziekte;
• obesitas – mensen met overgewicht hebben vaker psoriasis;
• bepaalde medicijnen – medicijnen voor "hoge bloeddruk" (bètablokkers), lithium, antimalariamiddelen, tetracycline kunnen psoriasisachtige huiduitslag veroorzaken of de huidaandoeningen verergeren bij bestaande psoriasis;
• vitamine D-tekort – hoewel het nog niet helemaal duidelijk is of een tekort aan vitamine D bijdraagt aan het ontstaan van de ziekte, wordt het vaak geconstateerd bij mensen met psoriasis;
• stress – volgens onderzoek is er momenteel geen overtuigend bewijs voor een verband tussen stress en het ontstaan van psoriasis bij volwassenen. Praktiserende dermatologen stellen echter dat de ziekte vaak begint na ernstige emotionele ervaringen of chronische stress.

Ook worden verwondingen en zonnebrand beschouwd als triggers (uitlokkende factoren) voor psoriasis.

Symptomen van psoriasis

De kenmerkende tekenen van psoriasis zijn plaquevorming, goed afgebakende rode uitslag, bedekt met schilfers. Ze kunnen schilferen (soms heel sterk) en jeuken, hoewel de ziekte ook asymptomatisch kan verlopen.

Meestal bevinden psoriasisplaques zich op de hoofdhuid en handen (ellebogen), knieën, sacrum en billen. Ook kunnen de geslachtsdelen, navel, huid rondom de wenkbrauwen en oksels worden aangetast.

De kleur van de plaques hangt af van de huidskleur van de persoon: bij mensen met een donkere huid zijn ze meestal paars, terwijl ze bij mensen met een lichte huid roze of rood zijn. De verspreiding en schilfering van de plaques is echter ras-onafhankelijk.

Als er te veel plaques zijn, kunnen ze samensmelten en grote gebieden bedekken, wat veel ongemak veroorzaakt – niet alleen door de onaangename symptomen, maar ook door het onaantrekkelijke uiterlijk.

Het is niet moeilijk om psoriasis in een vroeg stadium te herkennen vanwege de karakteristieke plaques en hun plaatsing. Daarnaast onderscheiden artsen twee specifieke symptomen:

• het teken van Auspitz – het verschijnen van bloeddruppels na het verwijderen van schilfers van de plaque;
• het fenomeen van Koebner – het verschijnen van plaques op plekken waar de huid beschadigd is.

Bij psoriasis krijgen ook de nagels een karakteristiek uiterlijk – ze worden bedekt met putjes en kunnen beginnen af te brokkelen, en op de lunula verschijnen rode vlekken. Als de nagelbedden zijn aangetast, krijgen de nagels een geelachtige kleur, vergelijkbaar met motorolie. Deze veranderingen worden "het teken van een olievlek" genoemd. De nagels kunnen ook dikker worden (hyperkeratose), broos worden (onycholyse) en subunguale bloedingen kunnen optreden.

Nagelpsoriasis (als er geen plaques op het lichaam aanwezig zijn) wordt vaak verward met onychomycose – een schimmelinfectie van de nagels.

Psoriasis bij kinderen

Bij ongeveer 30% van de mensen manifesteert psoriasis zich voor het eerst in de kindertijd (tieners zijn vaker getroffen dan jonge kinderen). Bij kinderen begint de ziekte vaak na een streptokokken- of stafylokokkeninfectie, waterpokken, de ziekte van Kawasaki, een verwonding of ernstige stress.

Net als bij volwassenen heeft psoriasis bij kinderen meestal het chronische plaque-type, met ronde plaques die bedekt zijn met dunne schilfers, vergelijkbaar met mica. Een derde van de kinderen heeft druppelvormige psoriasis.

De plaques bevinden zich meestal op de ellebogen en knieën, hoewel ze bij zuigelingen het hele luiergebied kunnen bedekken (deze vorm wordt ook wel "luierpsoriasis" genoemd). Bij 4-5% van de kinderen kan de enige uiting van de ziekte gezichtspsoriasis zijn – schilferende plekken op de wenkbrauwen, in de nasolabiale plooien en rondom de mond.

Bij 75-80% van de kinderen bevinden de plaques zich op de hoofdhuid, waarbij de aandoening vaker voorkomt bij meisjes. Artsen associëren dit met het fenomeen van Koebner – bij meisjes wordt de hoofdhuid vaker beschadigd door het kammen of intensief wassen met shampoo.

Ook kan bij kinderen "paradoxale psoriasis" optreden – het verschijnen van karakteristieke plaques tijdens de behandeling met biologische TNF-remmers.

Diagnose van psoriasis

De diagnose "psoriasis" wordt meestal gesteld tijdens een klinisch onderzoek. De veranderingen in de huid zijn meestal zo karakteristiek dat het stellen van de diagnose niet moeilijk is.

In sommige gevallen moeten dermatologen echter een biopsie van het aangetaste huidgebied uitvoeren en de weefselmonsters kleuren, omdat andere huidaandoeningen zich kunnen voordoen als psoriasis:

• eczeem;
• seborrheïsche dermatitis;
• chronisch eenvoudige, roze of lichen planus;
• contactdermatitis;
• dermatofytose;
• huidvorm van lupus erythematodes;
• secundaire syfilis.

Nagelpsoriasis lijkt soms sterk op onychomycose, dus de nagels worden speciaal gekleurd en onderzocht op de aanwezigheid van een schimmelinfectie.

Zelfevaluatie van de huid bij psoriasis

Hoewel alleen een arts de diagnose psoriasis kan stellen, is het zeer nuttig om de huid zelf te controleren – dit helpt om verergeringen van de ziekte tijdig op te sporen of het verloop ervan te volgen, en om de effectiviteit van de behandeling te beoordelen.

Het is belangrijk om aandacht te besteden aan de volgende indicatoren:

• het aangetaste oppervlak;
• de roodheid van de plaques (indicator voor de intensiteit van de ontsteking);
• schilfering;
• jeuk en andere onaangename sensaties;
• nagelveranderingen.

Als de plaques zich over het hele lichaam verspreiden, ontstoken raken, intens jeuken, en er putjes of kleurveranderingen op de nagels verschijnen, moet je zeker naar de arts gaan om de therapie aan te passen.

Hoe behandel je psoriasis?

Het is onmogelijk om deze ziekte volledig te genezen, daarom blijft de vraag hoe de symptomen van psoriasis kunnen worden verlicht nog steeds relevant in de dermatologie. Aangezien de mechanismen achter de ontwikkeling van psoriasis complexe processen zijn, proberen artsen met verschillende middelen in te grijpen.

De moderne effectieve behandeling van psoriasis omvat:

• lokale middelen;
• fototherapie;
• systemische therapie.

Lokale middelen

Lokale behandelingen kunnen effectief zijn bij milde tot matig ernstige plaque-psoriasis. Voor uitwendig gebruik worden de volgende medicijnen gebruikt:

• corticosteroïden (hormonen) – in de vorm van crèmes of zalven worden ze meestal tweemaal per dag onder occlusieve verbanden aangebracht. In ernstige gevallen worden hormonen zelfs injectief toegediend, maar alleen direct op de aangedane plek. Let op: systemische glucocorticosteroïden (in pillen en injecties/druppels) worden niet gebruikt voor de behandeling van psoriasis, omdat ze de ziekte kunnen verergeren of zelfs het risico op het ontwikkelen van pustuleuze psoriasis kunnen vergroten;
• vitamine D3-analogen – bijvoorbeeld zalven met calcitriol. Ze verminderen de proliferatie (overmatige groei van keratinocyten). Artsen kunnen calcitriol voorschrijven als monotherapie of in combinatie met lokale corticosteroïden – 5 dagen per week vitamine D-analogen en 2 dagen calcitriol + hormonen;
• calcineurineremmers (tacrolimus of pimecrolimus) – hoewel ze niet zo effectief zijn als hormonen, hebben ze minder risico op bijwerkingen;
• tazaroteen – een retinoïde voor uitwendig gebruik, met een sterk keratolytisch effect, die kan worden aangebracht op het gezicht. Het wordt meestal voorgeschreven voor grote psoriasisplaques;
• roflumilast – een fosfodiësteraseremmer, wordt gebruikt als milde therapie voor psoriasis op het gezicht, anogenitale gebied en oksels;
• salicylzuur – verzacht schilfers en versnelt het verwijderen ervan, vooral op de behaarde hoofdhuid, waar de schilfers het dikst zijn;
• steenkoolteer en anthraline – verminderen de intensiteit van de ontsteking en de overmatige groei van keratinocyten. Het mechanisme van hun werking is nog onbekend.

Fototherapie

Tot voor kort was fototherapie de belangrijkste methode voor de behandeling van psoriasis, maar tegenwoordig wordt het minder vaak gebruikt vanwege de beschikbaarheid van systemische therapieën.

Het mechanisme van fototherapie is niet volledig begrepen, maar bekend is dat UV-licht de synthese van DNA vertraagt en het immuunsysteem onderdrukt. De meest gebruikte methode is PUVA-therapie: het oraal innemen van de fotosensitizer psoraleen, gevolgd door bestraling met langgolvig UV-A-licht. Deze combinatie vermindert de proliferatie van huidcellen aanzienlijk.

Een moderne variant van fototherapie is de behandeling van psoriasisplaques met een excimerlaser met een golflengte van 308 nm.

Systemische therapie

Systemische therapie wordt gebruikt wanneer lokale behandelingen en fototherapie niet voldoende blijken te zijn. De meest gebruikte medicijnen zijn:

• methotrexaat – effectief bij ernstige (invaliderende) psoriasis, maar giftig voor het lichaam en vereist regelmatige controle van de lever- en nierfunctie, evenals bloedonderzoeken;
• cyclosporine – wordt meestal niet langer dan een paar maanden gebruikt vanwege het risico op bijwerkingen;
• mycofenolaat mofetil – een alternatief medicijn voor wanneer methotrexaat/cyclosporine niet effectief of slecht verdragen wordt;
• systemische retinoïden – worden gebruikt voor de behandeling van ernstige en hardnekkige vormen van gewone en pustuleuze psoriasis. Deze medicijnen zijn effectief, maar zeer teratogeen (sommige retinoïden kunnen geboorteafwijkingen veroorzaken, zelfs als de zwangerschap plaatsvindt 2-3 jaar na het stoppen van de behandeling).

Tot de nieuwste behandelingen voor psoriasis behoort het gebruik van biologische geneesmiddelen – therapeutische monoklonale antilichamen:

• TNF-remmers (etanercept, adalimumab);
• IL-23-remmers (risankizumab, guselkumab);
• IL-17-remmers (secukinumab, brodalumab).

De effectiviteit en veiligheid van biologische geneesmiddelen bij de behandeling van psoriasis en psoriasis artritis wordt momenteel uitgebreid bestudeerd in moderne studies.

Zinkgluconaat 50 mg x 100 tabletten, Now Foods

9.50 €

Kopen

Mivolis Omega-3 capsules, 85 g

7.20 €

Kopen

Behandeling van psoriasis met volksremedies

Hoewel het gebruik van volksremedies (afkooksels van stinkende gouwe en kliswortel, infusie van duizendblad, berkenteer) populair is bij de behandeling van psoriasis, kunnen ze traditionele therapieën niet vervangen en zijn ze veel minder effectief. Onjuist gebruik van volksremedies kan zelfs de huid irriteren en de ziekte verergeren.

Psoriasis en dieet

Gezonde voeding zal je niet genezen van psoriasis, maar kan exacerbaties helpen voorkomen. Dermatologen raden aan om een Pegano-dieet te volgen bij deze aandoening:

• vermijd bewerkte voedingsmiddelen, geraffineerde suikers, rood vlees, alcohol;
• eet meer vis, gezonde vetten, groenten, fruit en bladgroenten.

Huidverzorging

Huidverzorging speelt vaak een cruciale rol in het verloop van de ziekte en de frequentie van exacerbaties.

Bij psoriasis zijn vochtinbrengende middelen – emolliënten – zeer effectief. Dit zijn crèmes en zalven die vaseline, paraffine en gehydrogeneerde plantaardige oliën bevatten.

Psorilys verzachtende hoofdhuidlotion, 150 ml, Lab Lysaskin

13.20 €

Kopen

Als je de emolliënten twee keer per dag en na het baden (handen wassen) aanbrengt, verminderen ze effectief de schilfering.

Emolliënten hebben bijna geen bijwerkingen (in zeldzame gevallen kunnen allergische reacties optreden) en verlichten de symptomen van milde tot matige psoriasis effectief.

Daarnaast zijn er een paar eenvoudige regels om in gedachten te houden:

• de zon is gunstig bij psoriasis, omdat UV-stralen de proliferatie van keratinocyten vertragen, maar overmatige blootstelling aan de zon kan huidkanker veroorzaken, dus gebruik altijd zonnebrandcrème;
• vermijd zepen, shampoos en douchegels met veel kleurstoffen en geurstoffen;
• baden moet in koel of warm water – heet water droogt de huid uit;
• ondanks de onaangename verschijning van dikke schilfers, moeten ze voorzichtig worden verwijderd – bijvoorbeeld na het verzachten met een emolliënt of door het aanbrengen van salicylzuur.

Hoe voorkom je exacerbaties van psoriasis?

Er zijn geen effectieve methoden om psoriasis te voorkomen, maar het is mogelijk om exacerbaties van de ziekte te voorkomen.

Allereerst moet je proberen stress te vermijden, en als dat niet mogelijk is, in ieder geval leren om ermee om te gaan. Methoden zoals yoga, meditatie, diepe ademhaling, of zelfs simpele wandelingen in de frisse lucht, het kijken naar favoriete films en lezen kunnen daarbij helpen.

Het is ook belangrijk om de uitlokkende factoren in de gaten te houden. Het is bekend dat streptokokkeninfecties psoriasis kunnen verergeren – dus als je keelpijn hebt, is het beter om niet zelf medicatie te nemen, maar een huisarts of KNO-arts te raadplegen.

Het is essentieel om de huid te beschermen tegen verwondingen – elke verwonding kan het Koebner-fenomeen veroorzaken en het aantal plaques vergroten. Vergeet niet je handen te beschermen tijdens sport of wanneer je met scherpe voorwerpen werkt.

Psoriasis houdt van een droge huid, dus naast vochtinbrengende crèmes is het ook handig om luchtbevochtigers voor binnenshuis aan te schaffen – vooral in de winter zijn ze onmisbaar.

Het belang van een multidisciplinaire aanpak bij de behandeling van psoriasis

Psoriasis is een ziekte waarvoor geen enkele oorzaak bestaat; verschillende factoren kunnen bijdragen aan de ontwikkeling ervan. Daarom is het belangrijk om een multidisciplinaire aanpak te hanteren bij de behandeling van deze aandoening – alleen op deze manier kan het hele ziekteproces worden aangepakt. Bovendien varieert de reactie op behandeling bij verschillende mensen: voor sommigen zijn emolliënten voldoende, terwijl anderen zowel fototherapie als methotrexaat nodig hebben.

Gelukkig zijn de moderne behandelingsmethoden voor psoriasis zeer effectief – als je de aanbevelingen van je arts strikt opvolgt, kunnen de meeste patiënten de onaangename symptomen van de ziekte onder controle krijgen.